Фальклорная проза

Міфалагічная проза

Да сферы міфалагічнай прозы адносяцца прадстаўленыя праз словы і ў словах міфалагічныя ўяўленні, якія тычацца вышэйшай і ніжэйшай міфалогіі беларусаў, міфалагічнай семантыкі прыродных з’яў і стыхій. Па сутнасці, гэта не сюжэтныя аповеды, а тлумачэнні і апісанні.

 *********************************************************************************

Каляндарна-святочная проза

У натуральным выглядзе яна ўяўляе сабой бытавы аповед у адказ на пытанне аднавяскоўца, што там было на Купаллі, як вадзілі Куста, ці калядавалі на іх вуліцы і г. д., або, напрыклад, эмацыянальнае выказванне наконт таго, што моладзь цяпер не так весяліцца, як раней (і далей расказваецца, як хадзілі на вячоркі, спраўлялі дажынкі, гулялі пасля шчадравання і г. д.). Звычайна ў гэтых аповедах фігуруюць канкрэтныя асобы, сітуацыі, згадваюцца канкрэтныя выпадкі, смешныя здарэнні, прыклады недарэчных паводзінаў і г. д. У штучным выглядзе каляндарна-святочная проза паўстае ў адказах на пытанні збіральнікаў.

1.Калядная і                     1.Масленічная                   1.Купальская

шчадроўская                   2.Гукання вясны                2.Пятроўская

2.Засявальная                  3.Велікодная                      3.Жніўная

3.Стрэчаньская               4.Юраўская

5.Абраду ваджэння

і пахаваня стралы

6.Траецка-русальная

Сямейна-абрадавая проза

Сямейна-абрадавая проза – вельмi шырокi пласт народнай культуры, звязаны з радзiнамi, хрэсьбiнамi, вяселлем i пахаваннем.

Народна-хрысціянская проза

Пад народна-хрысціянскай прозай разумеюцца аповеды, якія тычацца народных уяўленняў пра Госпада Бога, Ісуса Хрыста, Божай Маці (Прачыстай), святых прыпадобнікаў, хрысціянскія святы і звязаныя з імі агульнабеларускія і мясцовыя звычаі, прыкметы, павер’і, прыказкі, забароны, перасцярогі, дазволы і г. д.

Казкавая проза

Няказкавая проза

1. Міфалагічныя легенды                                                            1. Бываліцы
2. Гістарычныя легенды                                                              2. Апавяданні-успаміны
3. Тапанімічныя легенды                                                            (мемуары)
4. Маральна-этычныя легенды

Смехавая проза

Жанры смехавай прозы скіраваны на тое, каб выклікаць у слухача ўсмешку.

можна аб’яднаць

Магічная проза

Магічная проза – гэта вобласць фальклору, у якой няма жанраў як такіх. Яна звязана з магічнай практыкай бытавога характару і грунтуецца на ўяўленнях, быццам выкананне пэўных дзеянняў, норм паводзінаў або, наадварот, іх пазбяганне дапамогуць засцерагчыся ад магчымай небяспекі, ліквідаваць негатыўныя наступствы, паспрыяць надыходу жаданага. Пры вербалізацыі ўяўленняў магічная проза набывае форму парад, патрабаванняў, тлумачэнняў, перасцярог, забарон, рэгламентацый, якія актуалізуюцца ў працэсе бытавой камунікацыі, выключанай з поля зроку збіральнікаў.

Малыя жанры фальклору

1. пра прыроду                                                                          гл. ніжэй
2. пра гаспадарчую дзейнасць,

працу, матэрыяльны быт

1. пра грамадскае жыццё
2. пра сям’ю
3. пра чалавека і яго якасці
4. маральна-этычнага характару

Выслоўі – гэта трапныя і дасціпныя выразы, часцей гумарыстычнага характару, якія пазбаўлены элементаў афарыстычнасці і навучальнасці, уласцівыя прыказкам, а толькі нібы жартам, мімаходзь прыкмячаюць і падкрэсліваюць тую ці іншую з’яву, дробную бытавую падзею, асобную рысу ў характары чалавека, у паводзінах жывёлы, у стане прыроды. Да выслоўяў даследчыкі таксама далучаюць такія характэрныя ўзоры народнай словатворчасці, як скорагаворкі, застольныя жарты, прыгаворкі і тосты, вітанні, зычэнні, ветлівыя і ласкавыя звароты, прысяганні і бажба, праклёны і абзыванні-ганьбаванні

Каляндарна-абрадавая паэзія

1. Калядныя і                 1. Масленічныя                    1. Купальскія                       1. Ярынныя

шчадроўскія песні           2. Вяснянкі                           2. Пятроўскія і                    2. Ільняныя і

1. Засявальныя              3. Валачобныя                       касецкія                               канапельныя
2. Стрэчаньскія             4. Юраўскія                          3. Жніўныя                           3. Збіральніцкія

5.Песні абраду ваджэння                                                  4.Талочныя

і пахавання стралы                                                            5.Піліпаўскія

6. Траецкія

7. Куставыя

8. Русальныя

Сямейна-абрадавая паэзія

гл. ніжэй                         1. Плачы

2. Памінальныя і

хаўтурныя галашэнні

1. Заклінальныя                                               3. Песні-псальмы
2. Велічальныя
3. Жартоўныя
4. Бяседныя
5. Зычэнні
6. Тосты
7. Прыгаворкі

Даследчыкі вылучаюць два асноўных прынцыпы класіфікацыі вясельных песень: этнаграфічны і філалагічны. Этнаграфічная класіфікацыя падзяляе творы ў адпаведнасці з прымеркаванасцю да розных этапаў вяселля: песні сватання, песні заручын, песні зборнай суботы, каравайныя песні, песні пасада, песні пад час вяселля ў маладога, песні пярэзвы і г.д. Згодна з філалагічным прынцыпам сярод вясельных песень вылучаюцца рытуальныя, заклінальныя, велічальныя, дакаральныя (жартоўныя), лірычныя.

Пазаабрадавая лірыка

1.Любоўныя   &nbfile:///C:\DOCUME~1\user\LOCALS~1\Temp\msohtmlclip1\01\clip_image002.gif nbsp; src=0/li/tdimg height=nbsp;nbsp; img height=file:///C:\DOCUME~1\user\LOCALS~1\Temp\msohtmlclip1\01\clip_image021.gif cellpadding=sp;                                                                   1.Міфалагічныя                         1.Любоўныя

2.Элегічныя         1.Рэкруцкія                                          2.Гістарычныя                           2.Сямейныя

3.Сямейныя         2.Салдацкія                                          3.Навелістычныя                       3.Сацыяльныя

4.Сіроцкія           3.Казацкія                                             4.Балады-загадкі                       4.Гумарыстыч.

5.Удовіныя         4.Батрацкія                                                                                               5.Да танцаў

6.Прымацкія       5.Бурлацкія

 6.Чумацкія

 7.Антыпрыгонніцкія               Карагодныя песні

 8. Турэмныя

ДЗІЦЯЧЫ ФАЛЬКЛОР

1. калыханкі,
2. забаўлянкі, уцешкі;
3. песні-заклічкі, песні-небыліцы, дакучныя песні;
4.  дражнілкі;
5.  лічылкі;
6. слоўныя прыгаворы;
7. анекдоты;
8. «страшылкі».

ДУХОЎНАЯ ПАЭЗІЯ

духоўныя вершы                                                           псальмы

(творы эпічнага і ліра-эпічнага                   вусна-паэтычныя творы на хрысціянскія

характару на хрысціянскія сюжэты,          тэмы, запісаць якія спяваюць

матывы і вобразы. Тэматычныя             паслядоўнікі каталіцкага і пратэстанцкага

разнавіднасці:                                           веравызнання на рускай, польскай ці

1) вершы пра Галубіную кнігу                беларускай мовах. Напрыклад:

з яе апавяданнем пра першапачаткі                        Ужаснися, человече,

Сусвету, стварэнне зямной іерархічнай                  И слезися своим сердцем,

сістэмы і барацьбу Праўды і Крыўды,                     Что душею помрачился,

вынік якой прадвызначыў лёс усяго чалавецтва;   Потерял себя ты ныне

2) вершы на старазапаветныя і                                 Во гресе своих.

евангельскія тэмы;                                                     Отложи свои забавы

3) вершы пра святых і вялікамучанікаў;                  И утехи сего міра,

4) вершы аб падзвіжніках і праведніках;                 И утехи сего міра,

5) вершы пра пятніцу;                                                Не отдайся в рабство вечно,

6) вершы пра Жабрацкую брацію;                             Не теряй своей свободы <…>.

7) стараверскія і сектанцкія вершы.

8) паставыя песні.

СУЧАСНЫ ГАРАДСКІ ФАЛЬКЛОР

Вусныя формы                                                                                              Пісьмовыя формы

• гарадскі абарадавы фальклор:                    –рукапісныя і друкаваныя песеннікі.
• Грамадскі быт:                                                – альбомныя вершы, паэмы і апавяданні:

паэзія адноўленых каляндарных традыцый,          турэмныя, дэмбельскія, школьныя,

сучасных святаў, выпускных вечароў,                    дзявоцкія.

вечароў сустрэч, «пасвяшчальных» абрадаў        – вершаваныя подпісы да фотаздымкаў,

(у салдат тэрміновай службы, студэнтаў,                паштовак, лістоў і інш.

крымінальнікаў, альпіністаў, турыстаў) і інш.     – графіці

1. Хатні быт:                                                         – «святыя лісты» і «лісты шчасця».

рэпертуар сучаснага застолля, вяселля,                – аўдыё- і відэазапісы.

хрысцінаў, пахавання, провадаў на тэрміновую

службу.

– гарадская фальклорная проза:

а) гарадскія былічкі (у аснове – міфалагічныя

апавяданні);

б) гарадскія бывальшчыны (у аснове – апавяданні аб

даўніх падзеях);

в) гарадскія мемараты (у аснове – апавяданні сведкаў

аб нядаўніх падзеях);

г) гарадскія легенды;

д) гарадскія міфы;

е) чуткі, плёткі, байкі;

ж) анекдоты.

– малыя формы фальклору ўключаюць:

а) прыказкі і прымаўкі;

б) сучасныя маладзёжныя выслоўі.

– гарадская фальклорная паэзія ўключае:

а) гарадскія прыпеўкі;

б) гарадскія рамансы, новыя балады

г) песні (бытавыя, ваенныя, палітычныя,

песні-пародыі);

д) крычалкі, выразы, прыгаворкі (застольныя,

картачныя, стадыённыя, дзіцячыя);

ж) фалькларызаваныя формы эстраднай і

аўтарскай (бардаўскай) песні.

– гарадскі дзіцячы фальклор уключае:

а) аўтарскія калыханкі, пацешкі і пястушкі;

б) сучасныя нескладухі, недарэчнасці;

в) лічылкі і гульнёвыя прыгаворкі. Апісанні новых

гульняў (напрыклад, “Краіна-мара”);

г) дражнілкі (мянушкі, абзыванні);

д) сучасныя загадкі-жарты;

е) «садысцкія»вершыкі;

ж) страшылкі;

з) школьныя пародыі;

і) школьны тлумачальны слоўнік.

– фальклор гарадскіх субкультур

а) маладзёжнай («стэб», кіч).

б) Студэнцкай (афарызмы, «малітвы»).

в) армейскай (павер’і, тосты, «маразмы», песні, скабрэзная паэзія);

г) блатной (афарызмы, прыказкі, клятвы, праклёны, парнаграфічнае апавяданне);

д) прафесійнай (пажарнікі, рабочыя, медыкі, альпіністы, турысты і г. д.) (запаведзі, байкі, анекдоты і інш.);

е) кампьютэрнай;

ж) рэгіянальнай (песні адэскага цыклу і г. д.).

–

Фальклор савецкага часу.

Фальклор Вялікай Айчыннай вайны:

1) партызанскі;

2) тылавы;

3) франтавы.

nbsp;nbsp;nbsp;nbsp; беларускай мовах. Напрыклад:nbsp;p align=а) гарадскія прыпеўкі; left

Attachments:

Жанры і віды фальклору (схемы)

[Поўны тэкст]

19 kB