ПАЗААБРАДАВЫЯ ПЕСНІ

Сямейныя песні

Любоўныя песні

СОХНЕ, ВЯНЕ РУЖА-КВЕТКА…

Запісана ў в. Гудзевічы Зэльвенскага раёна

ад Л. М. Бублей (1927 г. н.)

Сохне, вяне ружа-кветка – Навару табе, дачушка,

У зялёным садочку. Ліпавага цвету.

Занядужыла дзяўчына, – Дай мне, мамачка, сменіцы,

Не спіць шосту ночку. Каб не ўбачыць свету.

Занядужыла дзяўчына, – Навару табе, дачушка,

Не ходзіць гуляці. Ад сардэчнай болі.

– Чым жа ты хворая, дачушка? – – Дай мне, мамачка, атруты,

Пытаецца маці. Каб не ўстаці болей.

– Закружылася галоўка, – Глянь, дачушка ты мая,

Сэрдэнька баліці. Навіна якая:

Ой, не знаю, не ведаю, Каля хаты хлопец ходзіць,

Як мне перажыці. Ў акно паглядае.

– Дай мне, мамо, тую хустку,

Што я вышывала:

Адлягла боль ад галоўкі,

На сэрцы лёгка стала.

Запісала В. Х. Кніга.

СВЕТЫЦЬ МЕСЯЦ, СВЕТЫЦЬ ЯСНЫЙ…

Запісана ў в. Лопча Пінскага раёна

ад В. І. Сашнянінай (1945 г. н.)

Светыць месяц, светыць ясный,

А зоранькі мігоцяць.

Не пускае мэнэ маты

В сад зэлэны пагуляты.

– Пусты мэнэ, моя мамко,

Я там довго нэ буду,

Там шчэбэчэ соловейко –

Я его послухаю.

– Нэ поможэ тобэ, доню,

Нэ поможэ моя річ.

Одчінэ свое оконцэ –

Слухай яго цэлу ніч.

Запісала Ю. А. Бразоўская.

ВОЗЬМУ Я ВЭДЭРЭЧКО…

Запісана ў в. Нарахонск Пінскага раёна

ад Г. І. Еўтух (1932 г. н.)

Возьму я вэдэрэчко

Да й по воду пойду.

Там мілога побачу,

На мілога пагляджу.

Набрала я вады,

Да й стала і стаю

І чую: дзесь мой мілы

Спявае ў гаю.

Нэ сам жа вун спявае,

Нэ сам жа вун у гаю,

Да сэрца прыгадае

Падружэнку маю.

– Падружка ты, падружка,

Падружэнька моя,

Нэўжэлі ты, падружка,

Ў любові нэ была?

– Ў любові я бывала,

Засватана была,

Но я нэ віновата,

Што любіць вун мэня.

– Падружка ты, падружка,

Нэ думай ты таго,

Бо ўжо чатыры годы,

Як я люблю яго.

Бо ўжо чатыры годы,

Бо ўжо чатыры дня,

Прывыкла я до яго,

Як малое дзіця.

Запісала Ю. А. Бразоўская.

ОХ, КАК ЖЭ МНЭ ЛЮБІТЫ…

Запісана ў г. п. Логшын Пінскага раёна

ад А. М. Лінкевіч (1929 г. н.)

Ох, как жэ мнэ любіты?

Ох, как жэ мнэ кохаць?

Ёсць у тэбэ другая,

Дай будэ проклінаць.

Ёсць у тэбэ другая,

Дай будэ проклінаць.

Седлайце, хлопцы, коны,

Седлайце вороны,

Поедэмтэ шукаты

Покрасівей еі.

Поедэмты шукаты

Покрасівей еі.

– Мы коні нэ седлаем,

Сэдэльцэ не дамо,

Любі тую дэўчыну,

Ктору любіў даўно.

Любі тую дэўчыну,

Ктору любіў даўно.

Запісала Т. У. Чарняўская ў 2006 г.

ВІШЭНЬКА-ЧЕРЕШЭНЬКА…

Запісана ў в. Хорск

ад І. М. Якімовіча (1935 г. н.)

Ой, вішэнька-черешэнька шчэ й не родзіць.

Молода й дзевчінка шчэ й гуляць не ходзіць.

– Ой, як жа мне гуляці ходзіць – лісце опадае,

Лісце опадае – мілы спокідае.

Ой, вішэнька-черешэнька стоіць пад рекою.

Взяла дзевка новы ведры, пошла за водою.

Стала дзевка воду браці, на каменне стала,

Задзівілась на чарнявого ды й у воду ўпала.

Мілый бегае по беражку і крычыць: «Ратуйце!»

А дзівчына отвечае: «Покінь, не жалкуйце.

Надо было жалковаці, як была жывая».

Надо было жалковаці, як была жывая.

«Надо было жалковаці, як была жывая,

А цяпера надо мною вішня чарашнява.

А цяпера надо мною вішня чарашнява».

Запісала Н. У. Дранец.

Сіроцкія і ўдовіны песні

БАЛІЦЬ ЖА МНЕ ГАЛОВАЧКА…

(сіроцкая песня)

Запісана ў в. Пажарцы Пастаўскага раёна

ад Н. І. Рэмбальскай (1917 г. н.)

Баліць жа мне галовачка –

Чым яе звязаці?

Далёка мая мамка –

Нет каго наслаці,

Нет каго наслаці.

Завяжу я галовачку

Шоўкавым платочкам.

Пашлю я да мамачкі

Тры сівых галубочка.

Ляці, сівы голуб,

Нідзе не садзіся.

Ніде не садзіся.

Перад маёй роднай мамкай

Нізенька скланіся.

Ляцеў, ляцеў сівы голуб

Сеў вадзіцу піці.

А як цяжка мне, мамачка,

Мне без цябе жыці.

А ўслышаў сам Божэнька

З высокага неба.

– А што табе, дзяўчынка,

А што табе трэба?

Даў я табе ручкі-ножкі

І чорныя вочкі.

Працуй, рабі, дзіцятачка,

Аж да самай ночкі.

– А Божа мой, а міленькі,

Ці я не рабіла?

Калі мая работачка

Нікаму не міла.

Запісала Т. А. Мацвійчук у 1989 г.

САЛАВЕЙКА РАБЕНЬКІ…

(сіроцкая песня)

Запісана ў в. Лозкі Дзятлавіцкага раёна

ад Г. В. Краўчанка (1924 г. н.)

Салавейка рабенькі,

Салавейка рабенькі.

Не прылятай ты ка мне,

Не надавай жалю мне,

Бо я ў чужой старане.

Ой, пайду ў лес гукаць,

Свае маманькі шукаць.

Паслухала, не паняла,

Заплакала і пайшла,

Пайшла ў поле

Да свае мамы магілкі.

– Стань, мамка, не ляжы,

Мне работку накажы.

– Трэ было тады вучыцца,

А цяпер я не магу,

Ўгору ручак не ўздыму.

ПАЙШЛА Я Ў ЛЕС ПА МАЛІНУ…

(сіроцкая песня)

Запісана ў в. Зеляневічы Пружанскага раёна

ад Н. К. Бортнік (1938 г. н.)

Пайшла я ў лес па маліну,

Маліны я там не нашла.

Нашла я там крэст і магілу,

Катора травой зарасла.

Нашла я там крэст і магілу,

Катора травой зарасла.

Нашла я там крэст і магілу,

Катора травой зарасла.

Упала я там на калені

І горка рыдаць начала.

Упала я там на калені

І горка рыдаць начала.

– Мамаша, ты спіш і не слышаш,

Як плача сіротка твая.

Мамаша, ты спіш і не слышаш,

Як плача сіротка твая.

І голас з магілы раздаўся:

– Не плач ты, сіротка мая!

Вазьмуць цябе людзі чужыя

І будуць ласкаць і вучыць.

Вазьмуць цябе людзі чужыя

І будуць ласкаць і вучыць.

– Не нада мне іхняе ласкі,

Не нада мне іх разгавор,

А нада мне маміна ласка

І папін вясёл разгавор.

А нада мне маміна ласка,

І папін вясёл разгавор.

Запісала А. І. Путырская ў 2006 г.

ОЙ, У САДУ ПРЫ ДАЛІНЕ…

(сіроцкая песня)

Запісана ў в. Фядоры Столінскага раёна

ад М. К. Гунько (1922 г. н.)

Ой, у саду пры даліне

Громко пое соловей,

А я, мальчык на чужыне,

Позабыв усіх друзей.

Позабыв я, позабросів

З молодых і юных лет.

Сіротою я оставса,

Шчасця-долі в меня нет.

Куда ж я не поеду,

Куда ж я не пойду,

Я токое размовонькі

Нідэ собе не знайду.

Ой, умру я, умру,

Похороняць меня,

А родныя не ўзнаюць,

Дзе могіла моя.

Да на мою могілу

Да ніхто ж не прыйдзёт,

Только раннёю порою

Салавей песню споёць.

Салавей ты, салавеюшка,

Чо ты рано споёш?

Ой, ты хлопцу молодому

Ты спокою не даёш.

Запісала В. І. Палукошка ў 2002 г.

АДДАЎ МЯНЕ ТАТАЧКА ЗАМУЖ ДАЛЯКО…

(сіроцкая песня)

Аддаў мяне татачка замуж даляко,

Прыказаў мне татачка сем лет не бываць.

Не была я годзічак, не была ж я два,

А на трэці годзічак засмуцілася,

Мне да мамкі ў госцікі захацелася.

Пайшла б я пеша – знаю: не дайду.

Папрасіла б коніка – знаю: не дадуць.

Скінуся зязюлькаю, палячу я ў сад,

Сяду я на ябланьку, буду кукаваць.

Можа, ўчуе мамачка, печы палячы.

Ой, не ўчула мамачка, печы палячы.

Можа, ўчуе сёстранька, сені метучы.

Ой, не ўчула сёстранька, сені метучы.

Можа, ўчуе брацейко, коні поючы.

Ой, не ўчуў жа брацейко, коні поючы.

Можа, ўчуе татачк, да свірна ідучы.

Ой, учуў жа татачка, да свірна ідучы:

– Калі сіва зязюлька, то ляці ў бор,

Калі родна дочачка, то ідзі за стол.

Ой, прыйшла ж я ў хатаньку,

Добры дзень дала.

Ці жыва-здарова ўся мая радня?

– Ой, жыва-здарова ўся твая радня,

Толькі роднай мамачкі на свеце няма.

– Не хачу я, татачка, твае чэсці знаць.

Пайду на магілачку мамачкі шукаць.

Адчыніся, труначка, труначка дубовая,

Адзавіся, мамачка, мамачка родная.

Труначка дубовая не адчынілася,

Мамачка родная не адазвалася.

ОЙ, С-ПОД ГОРЫ ЦІХІЙ ВЭТЭР ВІЕ…

(удовіна песня)

Запісана ў в. Тышкавічы Іванаўскага раёна

ад М. А. Бондар (1913 г. н.)

Ой, с-под горы ціхій вітэр віе,

Ой, там вдовіца пшэнічэньку сіе,

А пасіяўшы, начала волочыты,

А паволочыўшы, стала Бога просіты:

– Вой, на ж мэнэ, бідную удовіцу,

Зароды, Божэ, да густую пшэніцу.

Шчэ й удова да дому нэ зайшла,

А ужэ удовіна пшэнічанька узыйшла.

Шчэ й удова да на лаўку нэ сіла,

Да й шчэ удовіна пшэныца поспіла.

А ужэ вывыла пэрэпілочка дыты,

Пошла вдова пшэніцу глэдыты.

– Дыты моі, дыты, дэ ж вас подыты?

Чым мнэ вас, дыты,

У велькі шлях пусціты?

– Маты наша, маты, да нэ лякайся з намы,

Як мы порастэмо, ды й разайдэмося самы.

Запісана ў 1987 г.

ДЫ ГУЛА ПЧОЛКА, ГУЛА…

(удовіна песня)

Запісана ў в. Залессе Верхнядзвінскага раёна

Ды гула пчолка, гула,

На бары лётаючы

Ды мядок збіраючы.

– Горкі мой мядочку

Ды без цябе, бортнічку, –

Ды плакала ўдовачка,

Ды на двары ходзячы,

Ды дроўцы збіраючы,

Ды абед гатуючы:

– Ды без цябе, мой міленькі,

Сама сяду на покуце,

А дзеткамі абсаджуся,

Слёзкамі абаллюся.

Дзеткі ж мае маленькія,

Слёзкі мае драбненькія,

Дзеткі мае набольшалі,

Слёзкі мае нагоршалі.

Запісалі І. Каўзуновіч, Л. Рудак, Л. Мацюгюнак.

КУКАВАЛА ЗЯЗЮЛЕЧКА…

(удовіна песня)

Запісана ў в. Каладзіно Уздзенскага раёна

ад Н. С. Зуй

Кукавала зязюлечка,

Па барыку лятаючы,

Салавейку шукаючы.

Да плакала ўдовачка,

Сыры дровы рубаючы,

Горкі абед гатуючы,

Дробны дзеткі гадуючы.

Запісалі А. Берасцевіч, А. Кірэй, Т. Іваноўская.

АЙ, ШЛІ-ПРАЙШЛІ КАЗАКІ З ВАЙНЫ…

(удовіна песня)

Запісана ў в. Цяхцін Бялыніцкага раёна

ад А. М. Крамко (1919 г. н.)

Ай, шлі-прайшлі казакі з вайны,

Заблудзілі к удаве па начы,

Заблудзілі к удаве па начы.

– Удовушка маладая,

Удовушка маладая,

Пусці ночку начуваці,

Пусці ночку начуваці.

– У мяне ні плеці, ні павеці,

У мяне ні плеці, ні павеці,

Нейдзе вашым коням стаці,

Нейдзе шынялі пахаваці,

А ў мяне дроў ні палена,

Мае сені някрытыя,

Мая печка не топлена,

Мае дзеці есці плачуць,

Мае дзеці есці плачуць.

– Мы сваіх каней прывяжам,

Мы сваіх каней прывяжам,

На вуліцы пахаваем,

Мы твае сені пакрыем,

Мы твае сені пакрыем

Сваімі шынялямі,

Сваімі шынялямі.

Мы табе дроў нарубаем,

Мы табе дроў нарубаем.

А сваімі сухарамі,

А сваімі сухарамі

Мы тваіх дзетак накормім,

Мы тваіх дзетак накормім.

Дурна, дурна, ўдовушка,

Дурна, дурна, ўдовушка:

Свайго мужа не ўгадала,

Дзецям бацьку не ўказала,

Дзецям бацьку не ўказала.

Запісала С. І. Сумко ў 1991 г.

Прымацкія песні

ТЫ ВІШЭНКО-ЧЕРЭШЭНКО…

Запісана ў в. Ляплёўка Брэсцкага раёна

ад С. К. Струк

Ты вішэнко-черэшэнко, Заехав він в поле

Чаму ягод не маеш? І давай гораты.

Хто ў прымах не бувае, Горав він, горав долынаю.

Той гора не знае. Ой, з хутару зяцю відаты.

А я сэбэ, молодэнькі, Все жінкі обід нэсуць,

Усе горюшко знаю: А моей не відаты.

Кулачэнько под головенько – Схоців зяць обедаці,

Той спаць легаю. Він волы запрагае

І до дому ад’язжае.

Моя тэшча, еі маты, А заіхав зяць до дому,

Ідэ пробуджаты: Волов распрагае,

– Вставай, зэцю, А ему цішча обід налівае:

Годэ спаты, То з двух місок, то з трох місок

Ідь в поле гораты. Ему вылівае.

А зэць волы запрагае, Увайшоў зіць до хаты,

Він думку мае, А яго цішча ему кажа:

Він думку всё думае, – Несі свінкам істы.

Шчо він волі не мае.

– Ой, шчоб свінкі поздыхалі,

Шчоб луга згорылы,

Як мне тая прімакова

Жізнь й надаела!

Запісала Т. Буганова.

ВІШАНЬКА-ЧАРЭШАНЬКА…

Запісана ў в. Тажылавічы Бабруйскага раёна

ад В. П. Мілічонак (1916 г. н.)

Вішанька-чарэшанька

А ягад немае.

Хто ў прымах не бывае,

Той гора не знае.

Арэ прымак, арэ прымак,

Угору паглядае:

Усе жоны абед нясуць,

А маю чорт не мае.

Едзе прымак, едзе прымак,

У дудачку свішча:

–Хавай, Маня, варэнне,

Едзе прымачышча.

Не ўспеў прымак

На лавачку сесці,

Як яго цёшча заставіла

Свінням несці.

– А штоб свіння здохлі

Да цёшча згарэла,

Як мне эта прымацкая

Жызня надаела!

Запісала Т. В. Сакавей у 1993 г.

Элегічныя песні

ОЙ, ВОСЕНЬ МАЯ…

Запісана ў р. п. Гудагай Астравецкага раёна

ад К. Я. Замара (1939 г. н.)

Ой, восень мая,

Восень сцюдзёная,

Чаго ты рана захаладала?

– Я й не раненька,

Я й не позненька, –

Калі мая пара прышла.

Лісточак апаў, зямельку ўслаў, –

Вось мая і пара прыйшла.

Рэчкі сталі, пазамярзалі –

Во мая і другая пара.

Запісала А. Г. Врублеўская ў 1995 г.

ОЙ, ТАМ, НА ГАРЫ…

Запісана ўв. Бярдовічы Слонімскага раёна

ад Н. Раўгач

Ой, там, на гары,

Ой, там, на крутой,

Сядзела там пара сізых галубоў,

Сядзела там пара сізых галубоў.

Сядзелі яны, любаваліся,

Сезымі крыламі абдымаліся,

Сезымі крыламі абдымаліся.

Зкуль узяўся стралец з-пад крутой гары,

Разбіў, разлучыў пару галубоў

Разбіў, разлучыў пару галубоў.

Ён голуба ўбіў, галубку злавіў,

Узяў пад праву руку, прынёс дадому,

Узяў пад праву руку, прынёс дадому.

Прынёс дадому, пусціў да долу,

Насыпаў пшанца аж пад каленца,

Насыпаў пшанца аж пад каленца.

Наліў вадзіцы аж пад крыліцы.

Галубка ні есць, галубка ні п’е,

А на круту гору ўсё плакаць ідзе,

А на круту гору ўсё плакаць ідзе.

– Галубка мая, сізовенькая,

Чаму ж ты такая клапатлівая?

– А як жа мне жыць, клапатлівай не быць:

Як нас была пара – цяпер я адна

Як нас была пара – цяпер я адна.

– Ёсць у мяне семсот галубоў,

Лятай выбіраць – адзін будзе твой,

Лятай выбіраць – адзін будзе твой.

– Сколь я ні лятала, сколь ні выбірала,

Такога не нашла, як я згубіла.

Такога не нашла, як я згубіла

Запісала А. У. Сямёнава ў 1998 г.

УЗЫШОЎ СВЕЦЕЛ МЕСЯЧЫК…

Запісана ўв. Пагарэльцы Нясвіжскага раёна

ад Н. І. Александровіч (1924 г. н.)

Узышоў свецел месячык,

Ясна зара,

Асвяціў дарожаньку

Цёмнага сяла.

Была ж ты, дарожанька,

Непрагляднаю,

Стала ж ты, дарожанька,

Ненагляднаю.

Шыроку дарожаньку

Месяц пралажыў, –

Пракладку дарожанькі

Мілы завяршыў.

Запісала Г. М. Мякіннік у 2007 г.

ПА-НАД ЛУГАМ, ПА-НАД ГАЕМ

Запісана ўв. Асава Воранаўскага раёна

ад В. У. Захарка (1948 г. н.)

Па-над лугам, па-над гаем

Галубы лятаюць.

Не зазнала я раскошы,

А гады мінаюць.

Не зазнала я раскошы,

Ладна не хадзіла,

Толькі буду ўспамінаці,

Як цяжка рабіла.

Запрагайце, хлопцы,

Коні вараныя,

Ды паедзем даганяці

Годы маладыя.

Запісала А. В. Герасімчык у 2008 г.

ПАЙДУ Я, ГУКАЮЧЫ…

Запісана ўв. Жаратковічы Ляхавіцкага раёна

ад В. К. Палуян (1934 г. н.)

Пайду я, гукаючы,

Сваю долю шукаючы:

– Ой, ты доля, мая доля,

Дзе ты падзелася?

Ці ў лесе заблудзілась?

Ці ў моры ўтапілась?

– Каб я ў лесе заблудзілась,

Увесь бы лес я засмуціла.

Каб я ў моры ўтанула,

Усё бы мора ўскалыхнула, –

Адзыўнулась мая доля

На той бок сіньма мора.

Запісала Г. С. Кузняцова ў 2000 г.

Сацыяльныя песні

Антыпрыгонніцкія песні

УЗЯЛА СЕРПА…

Запісана ў в. Жужаль Клецкага раёна

ад В. Аляксейчык

Узяла серпа,

Пайшла на палетак,

Забрала з сабою

Сваіх малых дзетак.

Сонейко свеціць,

Пташачкі шчабечуць,

Мае малыя дзеткі

Ўжэ есці хочуць.

Не магу я дзеткам

Да естачкі даці –

Трэба да заходу

Жыцейко дажаці.

Жыцейко жала,

Слязьмі палівала,

Як ішла дадому,

Горко плакала.

Не дай бог вам, дзеткі,

Гэтакае долі:

Увесь век прападаці

Да на панскім полі.

Запісала Г. Козел

ДУБ ДУБОЧАК…

Запісана ў в. Мікалаеўшчына Стаўбцоўскага раёна

ад С. Бірулі

Дуб дубочак, Будуць біць, смяяцца,

Дубок маладзенькі, Катаваць.

Майго галубочка Ад слёз удзяржацца

Павялі на здзекі. Не здолее маць.

Павялі ў цямніцу Пабягу я к ветру,

Пад бізуны, Папрашу,

Каб ачысціць душу Каб ў папоў гэтых

Ад сатаны. Памякчыў душу.

А я буду плакаць, Сонца маё, сонца,

Слёзы ліць, Ты развей жуду,

А паны яго там Я цябе ў ваконца,

Будуць біць. Міленькі мой, жду.

Запісаў А. Камароўскі.

ОХ, ТЫ, ДОЛЯ МАЯ, ДОЛЕЧКА…

Запісана ў в. Чырвоная Слабада Салігорскага раёна

Ад П.С . Кулеш (1913 г. н.)

Ох, ты, доля наша, долечка,

Агарнула нас жа горачка,

З-за чаго жа мы так мучымся,

А нідзе мы не навучымся.

Йдзем да пана мы да сонейка,

А прыходзім у ноч позненька.

На каго ж мы так стараемся,

Да зямелькі прыгінаемся?

Забалелі ўжо ў нас ручачкі,

З-за чаго жа нас так катуюць,

Нашу душачку выматваюць.

Ці мы пану запраданыя,

Ці навек яму адданыя?

Ды калі ж мы дачакаемся,

Ды з панамі паквітаемся,

Ды з панамі пазмагаемся,

Ой, за долю за шчаслівую сваю?

Запісала В. А. Ляшчынская ў 1996 г.

А Ў БАРЫ ЗЯЗЮЛЯ КУКУЕ…

Запісана ў в. Чырвоная Слабада Салігорскага раёна

ад В. П. Сплендзер (1948 г. н.)

А ў бары зязюля кукуе,

Мой сыночак на полі начуе,

Сырую зямельку ён арэ,

На худыя шчочкі слёзы лье.

А заўтра да сонца рана

Трэба ехаць араць на пана.

Ах, мая галованька бедная,

Ах, маё горанька горкае.

Што ж мне заўтра раненька ды зварыць,

Чым жа мне сынка свайго накарміць?

Накармлю сыночка лебядою,

Пасалю я лебяду сваёю слязою.

– Еш, мой даражэнькі, ды спяшы,

А то прыганяты ўжо бяжыць.

Каб нашаму пану трасца ў бок,

Як ён цябе сушыць, мой сынок.

Запісала В. А. Ляшчынская ў 1996 г.

БАДАЙ, ПАНУ Ў ДВАРЫ СТРАШНА…

Запісана ў в. Чырвоная Слабада Салігорскага раёна

ад В. П. Сплендзер (1948 г. н.)

Бадай, пану ў двары страшна,

Як нам ў полі сонца зайшла.

Сонца зайшла, а мы жнём,

Пры месяцы снопы носім,

Пры зорах у копы кладзём,

Апоўначы дадому ідзём,

На світанні вячэраем,

А ўдзень белы зноў ідзём.

Бадай, пана не хавалі,

Каб сабакі разарвалі.

Пахавалі пры даліне,

Каб па пану ваўкі вылі.

Бадай, пана громы ўбілі,

Як мы ручкі патамілі.

Запісала В. А. Ляшчынская ў 1996 г.

Рэкруцкія і салдацкія песні

АПОШНІ НЫНЯШНІ ДЗЯНЁЧАК…

Запісана ўв. Судзілавічы Драгічынскага раёна

ад П. С. Крыжывіцкай (1925 г. н.)

Апошні ныняшні дзянёчак

Гуляю з вамі я, сябры.

А заўтра рана чуць святочак

Загалосіць уся мая сям’я.

Заплача маці і мая сястра,

Заплача брат і мой айцец.

Ісці ў салдаты выпаў жрэбій.

І вольным дням прыйшоў канец.

Яшчэ заплача дарагая,

З якой я тры гады гуляў,

Вясці к вянцу яе збіраўся,

Любіць да гроба абяцаў.

Каляска хутка падкаціла

Каля дома майго.

У калясцы старшыня крычаў:

– Гатоўце сына свайго!

Хрысцьянскі сын даўно гатовы.

Сям’я ўся замертво ляжыць.

Пайду цяпер я к жызні новай,

Цару, айчыне маёй служыць.

Запісала С. А. Сярогіна

ЧАГО, ЧАГО, БЕЛ МАЛОЙЧЫК, ЗАСЛУЖЫЎ?..

Запісана ўв. Палонка Баранавіцкага раёна

ад Н. Ф. Пісарэнка (1919 г. н.)

– Чаго, чаго, бел малойчык, засмутнеў?..

– Як жа мне, маладому, не смутнець:

Загадалі ў падмаскоўныя палкі –

Да ці любіш ты расійскія дзяўкі?

Ой, як жа мне, маладому, не любіць?

Матка плача, выпраўляючы,

Сястра плача, выпраўляючы,

Младша сястра наперад зайшла,

Яшчэ братку болей жалю задала.

– Ты, наш братко, найяснейшы сакалок,

Прыедзь, прыбудзь к нам у госцікі ў гадок.

– Не ў такія, сястра, ручкі папаў,

Каб часта ў вас у госцейках бываў.

Запісала І. А. Маціевіч у 1996 г.

ЗАКУКАВАЛА ЗЯЗЮЛЕЧКА...

Запісана ўв. Палонка Баранівіцкага раёна

ад Н. Ф. Пісарэнка (1919 г. н.)

Закукавала зязюлечка

Ў вішнёвым садочку,

Заплакала родная мамка

Па сваім сыночку.

Ой, не так жа заплакала,

Як загаласіла:

Узялі, здалі ў салдаты

Маладога сына.

Запісала І. А. Маціевіч у 1996 г.

У СУБОТУ ПОЗНЕНЬКА, У НЯДЗЕЛЬКУ РАНЕНЬКА…

Запісана ўв. Шундры Слонімскага раёна

ад Г. А. Раманава (1932 г. н.)

У суботу позненька, у нядзельку раненька

Кавала зязюля ў саду галасненько,

Кавала зязюля ў саду галасненько.

Гэта не зязюля, то родная маці,

Яна выпраўляла сына ў салдаты,

Яна выпраўляла сына ў салдаты.

– Я думала, сынку, вяселле сыграем,

А мы цябе, сынку, у войско выпраўляем,

А мы цябе, сынку, у войско выпраўляем.

Я думала, сынку, будзе нявестка ў хаце,

А па табе, сынку, дзяўчыненька плача,

А па табе, сынку, дзяўчыненька плача.

Як будзеш далёко, будзеш ліст пісаці,

А я цябе, сынку, буду ажыдаці,

А я цябе, сынку, буду ажыдаці.

– Каб ты, мамка, знала, якое мне гора,

То б ты пераплыла цераз сінё моро,

То б ты пераплыла цераз сінё моро.

Каб ты, мамка, знала, як я тут страдаю,

Ты б шэрай зязюляй ка мне прылятала,

Ты б шэрай зязюляй ка мне прылятала.

Запісала А. А. Акуліч у 1999 г.

ВЫСТУПІЛА ЦЕМНА ХМАРА…

Запісана ўв. Цяглевічы Зэльвеньскага раёна

ад Т. М. Санукевіч (1905 г. н.)

Выступіла цемна хмара,

А за цемнай хмарай – сіня.

Парадзіла ўдованька

Харошага сына.

Парадзіла яна яго

Цёмнае ночы,

Дала яму цёмна лічка

І цёмныя вочы.

– Было, мая родна маці,

Сініх воч не даці.

Запісалі ў канцылярыі

У салдацікі ўзяці.

Я салдатаў не баюся,

Скора адслужуся,

Сам малады, конь вараны,

Скора адслужуся.

Як выехаў за вароты,

Нізенько скланіўся:

– Прашчаю, прашчаю ўся дзярэўня,

Можа з кім сварыўся,

Пакрапляйце дарожанькі,

Штобы не курэлі,

Уцяшайце атца, матку,

Штобы не тужылі.

Пакраплялі дарожанькі

Яны ўсе кураці,

Уцешалі атца, матку,

Яны ўсё тужаці.

Запісала І. І. Стракач у1995 г.

Казацкія песні

ЕХАЎ КАЗАК НА ВАЕНЬКУ…

Запісанаў в. Амельна Пухавіцкага раёна

ад В. В. Кролік (1926 г. н.)

Ехаў казак на ваеньку,

Прашчаўся з сваёю міленькай:

– Прашчай, міленька, чарнабрывенька,

Я ўязджаю на ваеньку.

Дай мне, дзеўчына, хустыну,

Можа, ў баю я загіну,

Накрыюць вочы чорныя ночы,

Апусцяць ў магілу.

Дала дзяўчына хустыну.

Казак у баю ды загінуў.

Накрылі вочы чорныя ночы,

Ды й апусцілі ў магілу.

Ніхто ж вот па ім не заплача,

Дзе ляжыць цела казака.

Толькі той воран сядзіць на таполі,

Сядзіць ды жаласна крача.

А тая дзяўчына зачула,

Яна па казаку ўздыхнула:

– Спі, мой міленькі, чарнабрывенькі,

Я на цябе не забыла.

Запісала А. В. Шунейка ў 1988 г.

ЗА КУБАНСКАЙ ГАРОЙ…

Запісанаў в. Крупенікі Любанскага раёна

ад К. Я. Салавей (1914 г. н.)

За кубанскай гарой

Там казак маладой,

Ён каня ўсё спасаў,

Коню травачку рваў,

Аганёк раскладаў.

Коню травачку рваў,

Аганёк раскладаў.

Цёплай воды награваў,

Свае раны прамываў:

– Ой, вы, раны мае,

Раны больные,

Вы да сэрца дайшлі.

Сэрца кроўю аблілось,

Сэрца кроўю аблілось.

Перад смерцю сваёй

Ён з канём гаварыў:

– Ох ты, конь, сівай конь,

Конь, таварыш дарагой.

Ой, бяжы, сівай конь,

Той дарогай сталбавой,

Той дарогай сталбавой.

Не кажы, сівай конь,

Маёй жане маладой,

Не кажы, сівай конь,

Што я ўбіты ляжу,

Да скажы, сівай конь,

Што я жанаты хажу.

Ажаніла мяне куля быстрая,

Абвянчала мяне шабля вострая.

Да ўзяў сабе я жану ціха-смірную –

Кулю быструю.

Запісала Л. Трубач у 1980 г.

КАЗАК КОНІКА СЯДЛАЕ…

Запісанаў в. Ліпень Асіповіцкага раёна

ад К. В. Давідовіч (1914 г. н.)

Казак коніка сядлае:

– Рыссю, вароны,

Аж да ціхага Дунаю.

Каля ціхага Дунаю

Станеш коню, падумаем:

Ці мне ўтапіцца?

Ці з каня мне ўбіцца?

І з каня я не ўб’юся,

І дадому варачуся,

І ў Дунаі не ўтаплюся,

На сваю радзіму

Я дадому вярнуся

Да бацькі, да маці.

Запісалі І. Слізюк, Ж. Мірук, Т. Русак у 1977 г.

ЕХАЎ КАЗАК З УКРАІНЫ…

Запісанаў в. Астрашыцкі Гарадок Мінскага раёна

ад А. І. Каваленкі (1917 г. н.)

Ехаў казак з Украіны,

Пусціў каня ў даліну.

Пад зялёную яліну

Лёг на цэлую гадзіну.

Шчаслівая гадзіначка!

Прыйшла к яму дзевачка.

– Устань, казак, абудзіся!

Едуць татарскія раці,

Хочуць твайго каня ўзяці.

Каня ўзяці варанога,

Цябе забіці, маладога.

Каня возьмуць – другі будзе,

Цябе заб’юць – жаль мне будзе.

– Знаць ты, дзеўка, мяне любіш,

Што так рана мяне будзіш!

– Каб я цябе не любіла,

То б цябе я не будзіла.

Цябе, казак, шчыра люблю,

На край света з табой пайду.

– Ты, дзявіца маладая,

Твая галава глупая.

Дзе са мной табе хадзіці,

Па ўсяму свету брадзіці?

Будзеш дома праклінаці

І на мяне наракаці.

Запісала В. М. Міхалевіч у 1990 г.

ІШОЎ КАЗАК З ДОНУ…

Запісанаў в. Ждановічы Шклоўскага раёна

ад Г. С. Сталярэка (1915 г. н.)

Ішоў казак з Дону,

З Дону да дому.

Сеў ён над ракою,

Еў хлеб ён з вадою,

Кляў сваю долю:

– Доля мая, доля,

Чаго не такая,

Як тая людская?

Усе людзі п’юць-гуляюць,

Усё добрае маюць,

А мы с табой, доля,

Не п’ем, ні гуляем

І нічога не маем.

Адгукнулась доля

На той бок сіня мора:

– Ты, няўдача-бурлача,

Не кляні сваю долю,

Твая доля як доля,

А сам ты нехарошы.

Дзе ты пагуляеш –

Усё ў карты прайграеш.

Дзе ж ты заначуеш –

Усё прап’еш, прагуляеш.

Запісалі А. Крупская, Т. Казлоўская, .Т. Кальвінскоўская ў 1978 г.

Арыштанцкія песні

ЦЮРМА, ЦЮРМА…

Запісанаў в. Верасніца Жыткавіцкага раёна

ад Р. Ф. Каральца

Цюрма, цюрма – какое слова,

Для всех пазорна і страшно,

Но для меня совсем другое,

З цюрмой я пазнакоміўся даўно.

Прывык к жалезным я рашоткам,

Прывык к цюрэмнаму пайку,

Прывык к ваеннаму свістку.

Глядзець в акно не дазваляюць,

Нельзя і громка гаварыць.

Скажы, скажы нам, касцер малады,

За што нас стануць біць?

Стаіць в угле вушак з вадой

І прыбіто калечка в сцяне.

Но навсегда са мной находзіцца,

Што палагаецца в цюрме.

Эх, маць мая радная,

Зачэм на свет нас саздала,

Судзьбой такой нас наградзіла,

Касцюм матроскі нам надзела.

Запісалі Т. Всеўнік, Г. Дворнікава ў 1973 г.

НЕ СПІЦЦА І НЕ ЛЯЖЫЦЦА…

Запісанаў в. Агаравічы Ганцавіцкага раёна

ад А. Р. Красюк (1919 г. н.)

Не спіцца і не ляжыцца,

І сон мяне не бярэ.

Прыдзі жа ка мне, дарагая,

І ўспакой мяне.

– Не раз я прыхадзіла

К цюрэмным варатам,

Усе камеры былі закрыты,

І стража стаяла ўся.

– Ежэлі б ты хацела,

То врэмечка знайшла,

Усе камеры былі адкрыты,

І стража ўся спала.

Ты думаеш, безумна,

Што я здзесь прападу.

Ежэлі я выйду на волю,

То ўсё табе атамшчу:

Рукі паламаю

І косці жа самну,

У сырую магілу адпраўлю,

А сам апяць у цюрму.

Цюрэмныя варота

Для нас атвораны,

Усе катаржныя работы

Для нас саздадзены.

Запісалі А. Паўлюковец, Л. Нікалаенка

ТЭЧЭ РІЧКА НЭВЭЛЫЧКА…

Запісанаў в. Ляплёўка Брэсцкага раёна

ад Ф. Р. Ігнацюк

Тэчэ річка нэвэлычка,

Берэгі крутые,

Сідзяць в цюрмах за кратамі

Хлопцы молодые.

– Ты, начальнік, ты, начальнік,

Ой, пусты додому,

Бо заскучыласа, бо зажурыласа

Дывчіна за мною.

– Не відпушчу, не відпушчу,

Бо ты довго будэш,

Ты напейся воды халоднае –

Пра любоў забудыш.

– Пыв я воду, пыв холодну,

Пыв-напывався,

Любів козак дывчіноньку,

Тай не забувався.

Умэр козак, умэр козак,

Тай помэрла слава.

Застанецца кінь воронэнькі,

Збруя золотая.

Того коня вороного

В полі расстрэляйтэ,

Тую збрую золотую

Дывчіне отдайтэ.

Коня вэдуць, збрую нэсуць,

Конь головку клоніць.

Стоіць дывчіна ў воротах,

Дрібны слёзы роніць.

Ой, коня воронога

В полі расстрелялі,

Тую збрую золотую

Дівчінэ отдалы.

Запісала Г. Гурэвіч

А Ў ЦЮРМЕ АКНО ВЫСОКА…

Запісанаў в. Калдычава Баранавіцкага раёна

ад В. М. Калейчык (1912 г. н.)

А ў цюрме акно высока,

Два жалезныя замка,

Сцены камеры высокі,

Не відна сонца а ні дня.

Сцены камеры высокі,

Не відна сонца а ні дня.

Звініць званок нашчот праверкі,

Пісар з кнігаю ідзе:

– Выйдзі, Каця, із цемніцы,

Суд даўно цебя завёт.

Выйдзі, Каця, із цемніцы,

Суд даўно цебя завёт.

Кацю к суду падвадзілі,

Сталі выракі чытаць.

Прысудзілі беднай Каце

Дваццаць выстралаў прыняць.

Прысудзілі беднай Каце

Дваццаць выстралаў прыняць.

Ўзялі Кацю к падрастрэлу,

Далі волю гаварыць.

Каця голаву скланіла:

– Што ж са мной пачнуць рабіць?

Каця голаву скланіла:

– Што ж са мной пачнуць рабіць?

Ах, вы, панства-паліцаі,

Ваша права ні к чаму.

Куюць, гонюць паліцманы –

Вы ж дайце волю мужыку.

Куюць, гонюць паліцманы –

Вы ж дайце волю мужыку.

Дзевятнаццаць праляцела

Міма Каціных грудзей,

А дваццатая засела,

Крэпка к сэрцу прылягла.

А дваццатая засела,

Крэпка к сэрцу прылягла.

Ах, вы, пцічкі-канарэйкі,

Вы ляціце высако,

Накажэце роднай маме,

Што ўжо смерць недаляко.

Накажэце роднай маме,

Што ў жо смерць недаляко.

Накажэце ўсем знакомым,

Хай прыедуць, забяруць

І вянком з чырвоных кветак

Маю магілу абаўюць.

І вянком з чырвоных кветак

Маю магілу абаўюць.

Пахаваюць ў чыстым полі,

Дзе хадзіла мая маць,

Куды хадзіла маладая,

Чырвоны сцягі вывяшаць.

Куды хадзіла маладая,

Чырвоны сцягі вывяшаць.

Запісала С. Сідзіна

Чумацкія песні

ГУЛЯЎ ЧУМАК…

Запісанаў в. Барталамееўка Веткаўскага раёна

ад М. Я. Кавалёвай (1918 г. н.)

Гуляў чумак, ды гуляў бурлак

А сем лет па Крыму,

А сем лет па Крыму .

Да случылась да с чумаком

Не с Крыму едучы,

Не с Крыму едучы.

А случылась ды с чумаком

Ды валоў пасучы,

Ды валоў пасучы.

А ўсе волы пахрамелі,

А чумак болен стаў,

А чумак болен стаў.

А ляжыць чумак, ды ляжыць бурлак

Тры дні на лугу,

Тры дні на лугу.

А ніхто таго чумачэньку да не даведаецца.

А прыйшоў жа к таму чумачэньку,

А прыйшоў жа к таму чумачэньку.

Таварыш верной.

– Скажы ты, чумачэнька,

Скажы ты, чумачэнька

Чым ты бальной?

– А баляць жа мае ножанькі,

А баляць жа мае ножанькі,

А баліць жа мая галава.

Запісала А. П. Гаркавая ў 1984 г.

ОЙ, ВАЛЫ МАЕ, ВАЛЫ…

Запісанаў в. Самахвалавічы Мінскага раёна

ад М. Ц. Цяржцевай

Ой, валы мае, валы,

Валы крутарогі.

А праездзіў я на вас

Усе крымскі дарогі.

Ах, валы мае, валы,

Валы адной масці,

А дзе будзем начаваць?

– У дзевачкі Насці.

А што будзем вячэраць

У дзевачкі Насці?

Ой, зусім нямножка з’еў:

Крыльца і раберца,

Як узяло чумака

За шчырае сэрца.

ЧУМАК ВОДКУ П’Е…

Запісанаў в. Гольцы Столінскага раёна

ад Д. Ц. Іванцовай (1911 г. н.)

Чумак водку п’е,

У яго грошы е.

За ім яго рідна маты

Дробны слёзы лье:

– Ох, сын мой, покынь водку пыць,

Ой, да покынь дівчіну любыць.

– Ох, мамка мая,

Да нэ покіну я, бо солодкая.

Да ж нэ покыну дівчыну

Любіці, бо хорошая.

Запісала Т. У . Папко ў 1979 г.

ТЫ, ЧУМАЧА, ЧУМАЧА…

Запісанаў в. Галоўчыцы

ад С. М. Хвастовіч

Ты, чумача, чумача,

Жыццё тваё лядача.

Не косіш ты, не арэш.

Чаго рана з Крыму ідзеш,

Усіх таварышаў вядзеш?

– Вяду, вяду, да не ўсіх,

Толькі няма аднаго –

Братца майго родненькага,

Самага большанькага.

Ён застаўся ў Крыму,

Прабіла соль галаву.

Не соль прабіла слёзы

Клаўшы соль на возы.

Запісала А. Ц. Аўдзейчык

ОЙ, НІКОМУ ТАК НЕ ДОБРЭ…

Запісанаў в. Цераблічы Столінскага раёна

ад В. М. Крыжан (1934 г. н.)

Ой, нікому так не добрэ,

Як тому чумаку,

Тому чумаку,

Шчо й наберэ гарэлочкі

Дай людзей частуе,

Дай людзей частуе.

Ой, як пілі, то й хвалілі,

Братком называлі,

Братком называлі.

А як выйшлі із карчомкі,

Дурачком назвалі,

Дурачком назвалі.

Ой, не есць вон сын чумацкій,

Есць вон сын бурлацкой,

Есць вон сын бурлацкой.

Пропіў волы, пропіў коні,

Ерма всей занозы болей.

А сам сеў жэ конец стола

Дый думу думае,

Дый думу думае.

Продаў коні, продаў волы,

А грошэй чорт мае.

Запісала А. Р. Мікша ў 1991 г.

Найміцкія песні

ГОРКА ДОЛЯ ТЫ БАТРАЦКАЯ…

Запісанаў в. Чырвоная слабада Салігорскага раёна

ад П. С. Кулеш (1913 г. н.)

Горка доля ты батрацкая,

Гарапашная, жабрацкая.

Праца цяжкая, сіберная –

На прыбыткі ды на панскія,

На папоўскія, дваранскія.

Гэй, збірайся, хлопцы жвавыя,

На расправы на крывавыя, –

На расправы-пажарышчамі

Ад маёнткаў-папялішчамі.

Запісала В. А. Ляшчынская ў 1996 г.

ГОРКА ДОЛЯ ТЫ БАТРАЦКАЯ…

Запісанаў в. Мыслабож Ляхавіцкага раёна

ад Е. С. Дуброўскай (1914 г. н.)

Горка доля ты батрацкая,

Гарапашная, жабрацкая.

Праца цяжкая, нязмерная,

Мазалёвая, сіберная.

На прыбыткі ды на панскія,

На папоўскія, дваранскія.

– Гэй, збірайся, хлопцы жвавыя

На расправы на крывавыя.

На расправы пажарышчамі

Ад маёнткаў папялішчамі.

Запісаў С. І. Рачкоўскі

ДЗЕ ТЫ, БУРЛАК, БЫЎ…

Запісанаў в. Бычын Бярэзінскага раёна

ад М. К. Аляшневіч (1910 г. н.)

Дзе ты, бурлак, быў,

Дзе ты валачыўся,

Што па пояс намачыўся?

Ці на яры, ці на пшаніцы?

Хадзіў бурлак да дзявіцы

Вячэраць, бурлак.

Няма квасу, няма галушак,

Ляжыць бурлак без падушак.

Шчэ й бурлак не ўснуў,

Як яго хазяін прабудзіўся:

– Уставай, бурлак,

Ідзі за валамі.

Ды ўсё босымі нагамі,

Сняжкі вочкі замятаюць,

К зямле ножкі прымярзаюць.

Запісала А. Ю. Бурнэль у 1988 г.

ДЗЕ ТЫ, БУРЛАК, ВАЛАЧЫЎСЯ…

Запісанаў в. Карпавічы Светлагорскага раёна

ад М. К. Прус (1928 г. н.)

Дзе ты, бурлак, валачыўся,

Што па пояс абмачыўся,

Э-ге-ге-гей, што па пояс намачыўся.

Гаем, гаем за таварам,

А лугамі за валамі,

Э-ге-ге-гей, а лугамі за валамі.

Шчэ ж бурлак не лажыўся,

А хазяін засвяціўся,

Э-ге-ге-гей, а хазяін засвяціўся.

– Уставай, бурлак, годзе спаці,

Пара сівы валы гнаці,

Э-ге-ге-гей, пара сівы валы гнаці.

Бурлак валы выганяе,

Слязьмі сцежку аблівае,

Э-ге-ге-гей, слязьмі сцежку аблівае.

ПРЫЙШОЎ БУРЛАК НА КВАТЭРУ…

Запісанаў в. Жылічы Клецкага раёна

ад А. С. Навумовіч (1921 г. н.)

Прыйшоў бурлак на кватэру:

– Падай, хазяйка, вячэру.

– Я ў печы не тапіла,

Вячэраці не рабіла.

Аб тым бурлак не спужаўся,

Узяў сяннік ды паслаўся.

Яшчэ бурлак і не клаўся,

А ўжо гаспадар праспаўся.

– Уставай, бурлак, годзе спаці,

Пара ў поле валы гнаці.

Аб тым бурлак не спужаўся,

Узяў валы і пагнаўся.

Арэ бурлак, паганяе,

Сваю мамачку ўспамінае.

Запісала А. Богдан у 1996 г.

АРЭЦЬ БУРЛАК…

Запісанаў в. Кішча Барысаўскага раёна

ад А. М. Стрэльмашонак

Арэць бурлак, барануе.

Кажуць людзі, што гультуе.

Ступай, бурлак, на квацеру.

– Давай, хазяйка, вячэру.

– Нечым бурцу прысаліці:

Няма солі ні драбінкі.

Няма хлеба ні скарынкі.

Ой, еш, бурлак, ды галушкі.

Лажыся спаць без падушкі.

Яшчэ бурлак не разуўся,

Ужо хазяін абачхнуўся.

– Пара, бурлак, уставаці.

Пара валоў выганяці.

Бурлак таму не ўпіраўся,

Узяў валы ды пагнаўся.

Валы мае бялявыя,

Ежце траву зялёную.

Валы мае вароныя,

Пейце ваду сцюдзёную,

Знайце службу бурлацкую.

Маць мая жа ты, родная,

Нашто мяне нарадзіла,

Горку долю удзяліла?

Запісалі А. Афанасік, В. Барбур, К. Давыдоўская.

Жорсткі раманс

ОЙ, ВЕЧАР ВЕЧАРЭЕ…

Запісана ў в. Вялікая Баркоўшчына Маладзечанскага раёна

ад С. М. Нехвядовіч (1917 г. н.)

Ой, вечар вечарэе,

Прыказчыцы ідуць.

Маруся атравілася –

У бальніцу павязуць.

Увозяць у бальніцу,

Паклалі на краваць.

Два доктара й сястрыцы

Старалісь жызнь спасаць.

– Спасайце – не спасайце,

Мне жызнь не дарага.

Любіла я мілога,

Такога падлеца.

Прашу я вас, падружкі,

Як буду я ляжаць,

Прашу я вас, падружкі,

Мяне не асуждаць.

Прашу я вас, падружкі,

Звіце мне вянок

І з левае старонкі

Прыколіце цвяток.

Запісала М. У. Канапацкая ў 1994 г.

КАГДА Я МЕЛА ЛЕТ 17…

Запісана ў в. Міхневічы Смаргонскага раёна

ад Л. М. Сапач (1929 г. н.)

Кагда я мела лет 17,

Я не любіла нікаво.

А кагда стала 19,

Я палюбіла аднаво.

Ужасна я ево любіла,

Но й страсна он меня любіл.

Мы ажыдалі ў жызні шчасця

І ў брак законны паступіць.

Но маць ево не захацела

Нашага шчасця савершыць

І сыну строга прыказала,

Мяне, няшчасную, забыць.

Но сын не вынес той печалі,

В пасцелю лёг і болен стал,

І перад самаю канчынай

Он маць пазвал і ей сказал:

«Мама, мяне благаславіце

І з тэй, каторую люблю.

І наша шчасце савершыце,

Быць можэт, я йшчо пажыву».

Мама пазволіла, но позна,

Кагда канчыне прыйшоў час.

І он назвал её на імя,

І сам навек закрыл глаза.

Вот была чудная пагода,

Кагда друзья на кладбішча няслі,

І сквозь валністыя туманы

Всё прабіралася ана.

І кагда ўвідзела магілу,

На камень бросілась ана

І горка-горка плакаць стала,

І богу душу аддала.

– Не знал, не знал,

Што крэпка любіш,

Не знал, што ты будзеш мая.

Цяпер абое мы ў магіле,

Радная мама, чэраз цебя.

Запісала Н. С. Баярскіх у 2007 г.

ГАЛЯ

Запісана ў г. Маладзечна

ад С. І. Тумаш (1953 г. н.)

В нядзелечку ранней парою

Сабраліся падружкі гуляць.

– Пайдзём, Галя, пайдзём, дарагая,

Цветы алыя ў лес сабіраць.

Доўга-доўга падружкі стаялі

І сматрэлі друг дружке ў глаза.

Вдруг у Галі із глаз пакацілась

Па букету горка сляза.

Відна, у Галачкі гора случылась,

Мужа ўзялі на фронт ваеваць.

Стала Галя па мужу печаліць,

Стала Галя па мужу скучаць.

А какой-та к ней прывязался

Безымяный Вася-сасед.

Вася пастучыць – і Галя адкрое,

Без разрашэння он к Гале войдзёт.

– Для цебя я всё ізгатовіл,

Для цебя я всё пакупіл,

Толька асталась рóдную дочку,

Рóдную дочку насмерць убіць.

Он падходзіт к краватке і смотріт,

А малютка ўсю ночку не спіт.

– Скажы, мама, скажы, дарагая,

Што за дзядзя на стуле сідзіт?

Залілася крывёю падушка,

Вынімает ана нож із грудзі.

– Будзь ты шчасліў, Вася, будзь ты весел

І пачашчэ ка мне прыхадзі.

І на эці дні разгавора

Хто-та громка ў дзверы пастучал.

– Адкрой, Галя, адкрой, дарагая,

Эта муж твой на отпуск прышоў.

Адкрывает кварціру і смотріт,

Узнаёт палажэнне жаны.

Стал іскаць сваю родную дочку

І нашол ўсю заліту ў краві…

Вынімает наган із кармана,

Настаўляет на іх абаіх,

І жане з палюбоўнікам мілым

Астаюцца кароткія дні.

После гэтага вышал на плошчадзь,

Перад грудай народа сказаў:

– Убірайце мяне за ўбійства,

Я за дочку іх пастрэлял.

Запісала К. П. Койра ў 1995 г.

ТРУДНА, НУДНА НА СЭРДУНЬКУ…

Запісана ў в. Завельцы Астравецкага раёна

ад Я. С. Ступенька (1921 г. н.)

Трудна, нудна на сэрдуньку,

Як вечар падходзе,

Што мой мілай-мілюсенькай

Да другой уходзе.

Што мой мілай-мілюсенькай

Да другой уходзе.

Няхай ходзе, няхай любе

Дзяўчыну маладую.

Яна яму за жоначку

Будзе за другую.

Прыйшоў мілай з вечарынак,

Стаў ножык астрыці.

Жонка ў мужа пытаецца:

– Што будзеш рабіці?

– Не пытайся, жана мая,

Што я буду рабіць,

Толькі магі, жана мая,

Адну мінуту жыць.

– Не рэж, не рэж, мой міленькі,

Хоць эту мінутку.

Пазволь, пазволь падгадаваць

Малую Анютку.

– Тады будзе жонка мая

Аначку гадаваць,

Як я буду на рэчуньке

Свой ножык абмываць.

– Суседачкі, галубіцы,

Дайце маме знаці,

Няхай прыйдзе яна мяне

На смерць убіраці.

Дочка ж мая нешчасліва

Горку долю мае:

Учорай была ў госціках,

Сягодня ўмірае.

– Пахавайце мяне быстра,

Хоць за две гадзінкі,

Няхай муж мой

Гуляй з другой,

Бо ён маладзенькі.

Няхай муж мой

Гуляй з другой,

Бо ён маладзенькі.

Запісаў К. А. Калабаў у 1998 г.

САДЗІСЯ, МІЛАЙ, У МАШЫНУ…

Запісана ў в. Завельцы Астравецкага раёна

ад М. К. Рожка (1921 г. н.)

Садзіся, мілай, у машыну,

Кандуктар дзверы закрываў.

А я крычу: «Куда ты едзіш,

А я астануся адна?»

А я крычу: «Куда ты едзіш,

А я завяну, как трава? »

– Забудзь, забудзь, мілая, свідання,

Забудзь з начала да канца.

Забудзь, як мы з табой улюблялісь,

Забудзь ты, мілая мая.

– Ну, как жэ я цябе забуду,

Кагда партрэт твой на сцяне?

Ну, как жэ я цябе забуду,

Кагда малютка на руцэ?

– Партрэт мой выбрась праз акошка,

Малютку ў дзецкі дом аддай.

Сама астанься сіратою

І пра мяне не ўспамінай.

Запісаў К. А. Калабаў у 1998 г.

Сатырычныя і гумарыстычныя песні

ЯК Я МОЛАДА БЫЛА І КРАСІВА…

Запісана ў в. Падліпцы Слуцкага раёна

ад В. А. Амяльчэні (1930 г. н.)

Як я молада была і красіва,

Весяліцца і плясаць я любіла.

Піла чарку за дваіх

І плясала за траіх,

Заўлякаць мужчын чужых я любіла.

Плацце новае сваё надзяваю,

Бровы рыжыя дугой начарняю,

Губы краскай навяду,

Яшчэ цені падвяду

І парык на галаву надзяваю.

За вароты выхажу, абражаю,

Звысака я на мужчын паглядаю.

Яны ўслед за мной глядзяць,

Глаз не могуць адарваць,

Усамаволку ад сваіх жон ўздыхаюць.

Прычапіўся да мяне паўнаваты,

Сказаў: «Павяду цябе я дахаты».

Я дахаты ісці не згаджуся,

У рэстаране пасядзець не адкажуся.

У рэстаране мы з ім доўга курылі,

Віно, водачку, каньяк мы з ім пілі.

А як выйшла на парог,

Мае ногі, як назло,

Проста скошаныя і падламілісь.

А назаўтра паутру што случылась,

Як жа я тут пад заборам ачуцілась?

Сама боса, гразь на мне,

І парык у старане.

Паняла: за рэстаран расплацілась.

Цяпер дома я сяджу, слёзы льюцца,

Пасівелі валасы і не ўюцца.

Ох, як успомню ўсе дзяла,

Як я молада была,

Толькі сэрца і душа не здаюцца.

Запісаў Ф. С. Палякоў у 2005 г.

МНЕ МІЛЫ ІЗМЯНІЎ…

Запісана ў в. Плянта Салігорскага раёна

ад Л. І. Кулевіч (1927 г. н.)

Мне мілы ізмяніў,

Як калёса на хаду,

А я яго тожа

Да чахоткі давяду.

Мне мілы ізмяніў:

– Дарагая мая мілка,

Лепш цябе я не знайшоў.

– Ізмяняй мне, мой мілы,

Ізмяняй да ты хутчэй.

Ізмянімая дзяўчына

Дый гуляе весялей.

Дуб зялёны, дуб зялёны,

Зялёныя лісты.

Адаб’ю, не пасцясняюсь,

Ухажора ад сястры.

На стале стаяць вазоны,

Сюды-туды гнуцца.

Мне і ў 25 гадоў жаніхі найдуцца.

Запісала Н. У. Карнажыцкая ў 2007 г.

ОЙ, ХАЦЕЛА Ж МЯНЕ МАЦЬ…

Запісана ў в. Завітая Нясвіжскага раёна

ад Л. А. Ільюшэнка (1963 г. н.)

Ой, хацела ж мяне маць

За Рыгора замуж даць.

А ў Рыгора многа гора,

Людзі скажуць, што я хвора.

Не хачу, не пайду, я Рыгора не люблю.

Ой, хацела ж мяне маць

За Данілу замуж даць.

А ў Данілы многа нівы,

Людзі скажуць, што ляніва.

Не хачу, не пайду, я Данілу не люблю.

Ой, хацела ж мяне маць

За Панаса замуж даць.

У Панаса многа мяса,

Людзі скажуць, што я ласа.

Не хачу, не пайду, я Панаса не люблю.

Ой, хацела ж мяне маць

За мельніка замуж даць.

Мельнік меле і пытлюе,

Адвярнецца, пацалуе,

Мельнік шапкай патрасе,

Ой, хачу, ой, люблю,

Ой, за мельніка пайду!

Запісала В. У. Лыскавец у 2007 г.

ГАРАДСКАЯ НЕ ТАКАЯ…

Запісана ў в. Завітая Нясвіжскага раёна

ад Л. А. Ільюшэнка (1963 г. н.)

Тры таполі каля дуба

І адна асіна.

Палюбіла трактарыста

Модніца-дзяўчына.

Выйшла замуж за Івана

Гарадская Маша.

Як да печы падышла,

Падгарэла каша.

Прыпеў:

«Гарадская не такая», – кажуць у народзе.

Трэба жонку браць не ў клубе, а ў гародзе.

Пасадзіла буракі

Роўненька і густа.

Цераз месяц як зірнула –

Вырасла капуста.

А як грэбла ў лузе сена

Ды на граблі стала –

Бінтаваць пабіты лоб

Скорая забрала.

Прыпеў:

«Гарадская не такая», – кажуць у народзе.

Трэба жонку браць не ў клубе, а ў гародзе.

Як пайшлі даіць карову,

Не сагнула спіну,

Дзень лавілі ля сяла

Рыжую Мальвіну.

Тры таполі каля дуба

І адна асіна.

Не бярыце, хлопцы, ў жонкі

Гарадскіх дзяўчынак.

Прыпеў:

«Гарадская не такая», – кажуць у народзе.

Трэба жонку браць не ў клубе, а ў гародзе.

Запісала В. У. Лыскавец у 2007 г.

ЖЫЎ-БЫЎ У БАБУШКІ КАЗЁЛ…

Запісана ў в. Мікалаеўшчына Стаўбцоўскага раёна

ад М. М. Скарабагатага (1925 г. н.)

Жыў-быў у бабушкі казёл,

Казёл шэранькі, белашэенькі.

Ён у стойле стаяў,

Муку, сена паядаў.

Муку сеяную, перасеяную,

Сена кіданае, перакіданае.

Ту-ру-ру, ту-ру-ру.

Аддаў бы ўсё, што ёсць,

Каб назад вярнулась маладосць.

Аддаў бы ўсё, што ёсць,

Каб назад вярнулась маладосць.

Запісала Т. М. Левашэвіч у 2006 г.

Прыпеўкі

Прыпеўкі любоўныя

МАЯ МІЛКА ЧАРНАБРЫЎКА…

Запісана ў в. Чорны Бор Быхаўскага раёна

ад Н. Дз. Лахадынавай (1935 г. н.)

Мая мілка чарнабрыўка,

Яна любя каўбасу.

А я хлопец не лянівы –

Кожны вечар паднясу.

Запісала Д. І. Чачко ў 2008 г.

МЯНЕ МІЛЫ ПРАВАЖАЎ…

Запісана ў в. Чорны Бор Быхаўскага раёна

ад Н. Дз. Лахадынавай (1935 г. н.)

Мяне мілы праважаў,

Пень бярозавы абняў.

Думаў у кохці розавай –

Гэта пень бярозавы.

Запісала Д. І. Чачко ў 2008 г.

ЛЮБЛЮ ТОЕ ЖЫТА ЖАЦЬ…

Запісана ў в. Траянаўка Барысаўскага раёна

ад В. А. Салаўёвай (1953 г. н.)

Люблю тое жыта жаць,

Дзе бальшыя каласы.

Люблю тога ўхажора,

Што падкручаны вусы.

Запісала А. У. Кісліцына ў 2008 г.

МЯНЕ МІЛЫ ЦАЛАВАЎ…

Запісана ў в. Чарневічы Барысаўскага раёна

ад А. В. Бондар (1951 г. н.)

Мяне мілы цалаваў,

К плоціку прыціснуў.

У кармане быў траяк,

Ён яго і свіснуў.

Запісала І. У. Райкевіч у 2007 г.

Прыпеўкі любоўна-эратычныя

СУСЕД ТЫ МОЙ…

Запісана ў в. Чарневічы Барысаўскага раёна

ад А. В. Бондар (1951 г. н.)

Сусед ты мой,

Я твая суседка.

У цябе ёсць уключацель –

У мяне рызетка.

Запісала І. У. Райкевіч у 2007 г.

ПАЛЮБІЛА – ЦЯПЕР КАЮСЬ…

Запісана ў в. Чарневічы Барысаўскага раёна

ад А. В. Бондар (1951 г. н.)

Палюбіла – цяпер каюсь,

Аказаўся ён связіст.

У яго нашчот любові

Правада павіслі ўніз.

Запісала І. У. Райкевіч у 2007 г.

ПРЫГЛАСІЎ МЯНЕ МІЛЁНАК…

Запісана ў в. Чарневічы Барысаўскага раёна

ад А. В. Бондар (1951 г. н.)

Прыгласіў мяне мілёнак

Палапаціць на таку.

Я прыйшла – ў яго гармошкай

І схаваны ў хмызняку.

Запісала І. У. Райкевіч у 2007 г.

ОЙ, ДАЙ, НЕ ГАДАЙ…

Запісана ў в. Чарневічы Барысаўскага раёна

ад М. М. Клімашонак (1934 г. н.)

Ой, дай, не гадай

Мне баранак макавай,

А то варона склюе

Дзюбай абыякавай.

Запісала І. У. Райкевіч у 2007 г.

МІЛЫ ВАТНІКІ НАДЗЕЎ…

Запісана ў в. Чарневічы Барысаўскага раёна

ад М. М. Клімашонак (1934 г. н.)

Мілы ватнікі надзеў,

Падвязаў вяроўкай.

І крата свайго схаваў

З лысаю галоўкай.

Запісала І. У. Райкевіч у 2007 г.

Прыпеўкі гумарыстычныя

ДЗЕВАЧКІ, ДЗЕВАЧКІ…

Запісана ў в. Людкова Быхаўскага раёна

ад А. У. Булгак (1931 г. н.)

– Дзевачкі, дзевачкі,

Дзе вы пабяліліся?

– На лузе кароў даілі,

Сырадоем мыліся.

Запісаў І. В. Нікіценка у 2005 г.

А Ў СЛУЦКУ НА БАЗАРЫ…

Запісана ў в. Дараганава Асіповіцкага раёна

ад П. І. Качаноўскай (1935 г. н.)

А ў Слуцку на базары

Прадаюць мужчын вазамі.

Адна баба ўсіх любіла –

За капейку ўсіх купіла.

Запісалі У. М. Дзяткоўскі, І. В. Юрэвіч, Э. В. Дуброўкіна ў 1992 г.

МЯНЕ СВАТАЦЬ ПРЫЯЗЖАЛІ…

Запісана ў в. Цярэшкі Ваўкавыскага раёна

ад В. Б. Астасевіч (1936 г. н.)

Мяне сватаць прыязжалі

На сівой кабыле –

Усё прыданае забралі,

А мяне забылі.

Запісалі Т. Бурнос, І. Грыгель у 1997 г.

КУПІМ КОЗУ ДЛЯ КАЛХОЗУ…

Запісана ў г. Баранавічы

ад В. С. Коўш (1937 г. н.)

Купім козу для калхозу,

Брыгадзір будзе даіць.

Прадсядацель захварэе –

Будзем малаком паіць.

Запісала А. Р. Столяр у 1991 г.

ТЫ ЛЯЦІ, МАЯ ПРЫПЕЎКА…

Запісана ў в. Чарневічы Барысаўскага раёна

ад А. В. Бондар (1951 г. н.)

Ты ляці, мая прыпеўка,

Тонкая і звонкая.

Хоць я сто гадоў не дзеўка,

Дык затое ёмкая.

Запісала І. У. Райкевіч у 2007 г.

Прыпеўкі сацыяльныя

БЕЛАРУСКАЯ СТАРОНКА…

Запісана ў г. Бабруйск

ад В. С. Клімовіч (1942 г. н.)

Беларуская старонка

Славіцца абрусамі,

Бульбай, салам, самагонкай

І хлапцамі русымі.

Запісала С. А. Клімовіч у 2007 г.

ЭХ, БУЛЬБАЧКА…

Запісана ў г. Бабруйск

ад В. С. Клімовіч (1942 г. н.)

Эх, бульбачка

Беларуская,

А гарэлачкі нагоняць,

Пішуць – руская.

Запісала С. А. Клімовіч у 2007 г.

ВЫХАЖУ Я ЗА КАЛІТКУ…

Запісана ў г. Бабруйск

ад В. С. Клімовіч (1942 г. н.)

Выхажу я за калітку:

Два падкідышы ляжат,

Аднаму лет 48,

А другому 50.

Запісала С. А. Клімовіч у 2007 г.

ГАВАРАТ, ШТО МОЙ МІЛЁНАК…

Запісана ў в. Чарневічы Барысаўскага раёна

ад М. М. Клімашонак (1934 г. н.)

Гавагат, што мой мілёнак

Самагоначкі не п’е.

Паглядзелі б на яго –

Зямлю вухам дастае.

Запісала І. У. Райкевіч у 2007 г.

ТРАКТАРЫСТЫ Ў КАЛГАСЕ…

Запісана ў в. Чарневічы Барысаўскага раёна

ад А. В. Бондар (1951 г. н.)

Трактарысты ў калгасе

Кожны дзень гуляюць.

Усю салярку з трактароў

На самагон мяняюць.

Запісала І. У. Райкевіч у 2007 г.

Прыпеўкі сямейныя

НА ЧУЖОЙ СТАРОНАЧКЕ…

Запісана ў в. Вожыкі Мінскага раёна

ад Г. В. Клімантовіч (1937 г. н.)

На чужой староначке

Не клююць вароначкі.

Без радзімай мамачкі

Заклююць і галачкі.

Запісала А. Ю. Якубік у 2008 г.

НА ЧУЖОЙ СТАРОНАЧЦЫ…

Запісана ў в. Траянаўка Барысаўскага раёна

ад К. І. Кляшчонак (1928 г. н.)

На чужой староначцы

Сонейка не грэе,

Без радзімай мамачкі

Ніхто не жалее.

Запісала К. Ф. Кляшчонак у 1991 г.

ЗЛАЯ МАЯ МАМА…

Запісана ў в. Вожыкі Мінскага раёна

ад Г. В. Клімантовіч (1937 г. н.)

Злая мая мама,

Што мяне заставіла,

На чужую радзіму

Гараваць адправіла.

Запісала А. Ю. Якубік у 2008 г.

ШТО Б Я ЗНАЛА МАЛАДАЯ…

Запісана ў в. Міхайлаўка Светлагорскага раёна

ад А. Я. Сандрос (1935 г. н.)

Што б я знала маладая,

Дзе мне замужам бываць,

Памагла б сваёй свякрусе

Хоць капусту паліваць.

Запісала Ж. В. Сандрос у 1987 г.

ГУЛЯЙ, ГУЛЯЙ, ГУЛЯВОЙ…

Запісана ў в. Баронікі Віцебскага раёна

ад Г. Я. Кіндзяевай (1910 г. н.)

Гуляй, гуляй, гулявой

За бацькавай галавой.

Бацька бліноў напячэць,

Матка песню запяець.

Запісала Л. А. Клімянок у 1992 г.

Прыпеўкі да танцаў

ОЙ, ТЫ, ПОЛЕЧКА-ТРАСУХА…

Запісана ў п. Усяж Смалявіцкага раёна

ад А. С. Сухадольскай (1930 г. н.)

Ой, ты, полечка-трасуха,

Да чаго ж ты давяла:

Я паследнюю кароўку

На базары прадала.

Запісала Ю. І. Выдронак у 1990 г.

ОЙ, ТУФЛІ МАІ…

Запісана ў в. Пешкі Бярозаўскага раёна

ад М. Л. Юдчыц (1936 г. н.)

Ой, туфлі маі,

Наскі выстрачаны.

Не хацела танцаваць –

Самі выскачылі.

Запісала Ж. В. Юдчыц у 1986 г.

ОЙ, ТОПНУ НАГОЙ…

Запісана ў в. Баронікі Віцебскага раёна

ад Г. Я. Кіндзяевай (1910 г. н.)

Ой, топну нагой

І прытопну другой.

Паглядзі-ка правая,

Што вытварае левая.

Запісала Л. А. Клімянок у 1992 г.

СЯМЁНАЎНА

Запісана ў в. Арэхаўка Круглянскага раёна

ад М. С. Якуцінай (1916 г. н.)

Ай, Сямёнаўна,

Юбка ў клетачку,

Выпалняй сваю

Пяцілетачку.

Пяцілетачка

У чатыры годзіка,

А Сямёнаўна

Яшчэ малодзенька.

Запісалі В. Рудзінская, А. Супруновіч, А. Мухо ў 1978 г.

ЛЯВОНІХА

Запісана ў в. Жухавічы Карэліцкага раёна

ад Я. І. Юшко (1933 г. н.)

Ах, Лявоніха ты, любка мая,

Спамяну не раз ласкава цябе я:

Бровы чорныя й прыгожыя,

Вочы ясныя й вясёлыя.

Запісала І. А. Штыцько ў 1972 г.