Фальклорная проза
Магічная проза
“На Каляды”
Жанр – варажба
Гадалі на Каляды. Мояцца ў бане адна. Узяць венік, парыцца. Ні гаварыць. Прынесці венік з бані, адламіць тры ветачкі – і пад койку з вадой (кружкай). Пакласці на кружцы палачкі і казаць: «Сужаны-ражаны, прыйдзі ка мне мост масціць».
Запісана ў 1999 годзе ў в. Усята Смалявіцкага раёна Мінскай вобласці ад Яскевіч В. Б. (1918 г. н.).
“На Шчадруху”
Жанр – варажба
На Шчадруху дзяўчаты сабіраліся ў адной хаце і варажбітавалі. На зямлю сыпалі па жменьцы ячменю, кожная насупроць сябе. Потым гаспадыня ўпускала пеўня. Да якой певень падыдзе і пачне дзяўбаць – тая дзеўчына першая замуж выйдзе.
Запісала ў 2004 годзе студэнтка І курса Лопух Н. В. у в. Карчова Баранавіцкага раёна Брэсцкай вобласці ад Бурак С. І. (1929 г. н.).
“На Шчадрэц”
Жанр – варажба
Клалі на Шчадрэц хлопцу пад падушку юбку ці кафтан, а дзеўцы – штаны. Калі дзеўцы засніцца хлопец – будзе пара. Калі хлопцу дзеўка – таксама.
Запісала ў 1991 годзе студэнтка І курса Пазнякевіч С. Ф. у в. Сінкавічы Лунінецкага раёна Брэсцкай вобласці ад Капановіча В. А. (1935 г. н.).
“На Купалле”
Жанр – варажба
У купальскі вечар сабіралі цвяты, якія называліся купалай, уторкалі іх у парог (столькі, колькі чалавек у сям’і). Потым за імі слядзілі. Чый цвет завяніць, значыць, тэй чалавек скора памрэ.
Запісала студэнтка І курса Залатуха Н. І. у в. Прудок Лепельскага раёна Віцебскай вобласці ад Жарнасенка Н.
“На Пакроў”
Жанр – варажба
На Пакроў дзяўчаты выходзілі на перакростак і высыпалі лісце: куды паляціць – туды і замуж.
Запісала ў 2003 годзе студэнтка І курса Гутоўская В. М. у в. Пачапава Баранавіцкага раёна Брэсцкай вобласці ад Пяцюк А. С. (1946 г. н.)
“На Св. Андрэя”
Жанр – варажба
На Святога Андрэя (13 дзекабра) тры раза аббяжаць вакруг трох калодцаў і гаварыць: «На святога Андрэя канапелькі сею, Дай Бог мне узнаці, З кім век-векаваці». А ноч’ю цебе прысніцца жаніх.
Запісала ў 2000 годзе студэнтка І курса Фурс В. У. у в. Багушы Баранавіцкага раёна Брэсцкай вобласці. ад Арловай Л. М. (1928 г. н.).
“Пад Новы год”
Жанр – варажба
Бліны мама рана ўпячэ, гэта ўжо, як кажуць, пад Новы год – трэба ж першым схапіць. Выйдзі на вуліцу, слухай, адкуль сабака бяжыць – у тую старану і пойдзеш замуж.
Запісала ў 2000 годзе студэнтка І курса Лютых К. А. у в. Навасёлкі Баранавіцкага раёна Брэсцкай вобласці ад Ліс В. М. (1924 г. н.).
“На замужжа”
Жанр – варажба
Ну, вот свечкі пускалі тожа. Так нальюць вады, запаляць свечку, на бумажачку прыклеяць – пусцяць на воду. Замяшаюць воду палачкай – і круцяцца, круцяцца свечкі. Вот я буду варажыць, к прымеру, а во – сышліся! То кажуць: пойдзе яна ўжо замуж. А бывае, знаяце, што: круцяцца, ходзяць-ходзяць і не сыйдуцца гэтыя свечкі. Ну, кажуць, яна замуж не пойдзе ў гэтым гаду.
Запісала ў 2000 годзе студэнтка І курса Лютых К. А. у в. Навасёлкі Баранавіцкага раёна Брэсцкай вобласці ад Ліс В. М. (1924 г. н.).
“На замужжа”
Жанр – варажба
Дзяўчаты вот варожаць. І курыцу ў хату завуць, нассыплюць кучачкі пярлоўкі: каждая сваю і пусцяць чорную курыцу. Катора пачне першу дзяўбсці – та ўжо і пойдзе замуж.
Запісала ў 2000 годзе студэнтка І курса Горскіх Д. В. у в. Навасёлкі Баранавіцкага раёна Брэсцкай вобласці ад Ліс В. М. (1924 г. н.).
“На мужа”
Жанр – варажба
Без ведама дзяўчыны падругі ставяць ёй пад ложак кубачак ці шклянку з вадой, а зверху кладуць трэсачку, аловак або проста ложку. Атрымліваецца «мосцік». Хто ў час сну дзяўчыну будзе перавадзіць праз гэты мосцік, той стане яе мужам.
Запісала студэнтка студэнтка І курса Кавальчук Т. у в. Ходцы Сенненскага раёна Віцебскай вобласці Міклашэўскай М. Ф. (1920 г. н.).
“На сужанага”
Жанр – варажба
Нада памыцца расой, прыці дамоў, не абціраяся легчы, палажыць грэбень пад падушку, палаценца, ну і тры разы прагаварыць: «Суждзёны, раждзёны, прыдзі ка мне і абатры мяне». Далжон прысніцца табе.
Запісала ў 1999 г. студэнтка І курса Шульга Т. А. у в.Ворань Лепельскага раёна Віцебскай вобласці ад Крук Т. П. (1924 г. н.).
“На сужанага”
Жанр – варажба
Дачка маці пад падушку ложыць скавараду, завёрнутую ў што-небудзь. А раніцай пытаецца: «Каму мама пякла яечніцу?» Хто прысніцца матцы, той і будзе яе зяцем.
Запісала ў 1989 годзе студэнтка І курса Матвейчук Л. Д. у в. Пожарцы Пастаўскага раёна Віцебскай вобласці ад Рамбальскай А. Н. (1942 г. н.).
“На замужжа”
Жанр – варажба
Раньшэ ўвязвалі снапы. Кладуць на воз снапы і прывязваюць, каб яны не раскідаліся. І нада ісці зімой, гэта ўжо ў самы перед Новым годам. Нада паставіць іх роўненька і адыдзіся. У якую сторану ўпадзе – у тую пойдзеш замуж.
Запісала ў 2000 годзе студэнтка І курса Лютых К. А. у в. Навасёлкі Баранавіцкага раёна Брэсцкай вобласці ад Ліс В. М. (1924 г. н.).
“Перад Новым годам…”
Жанр – варажба
Перад Новым годам… На гэта сама… Ну, перад Новым годам, як гэта кажуць… Варажылі. Паставілі. Паставілі дзве свечкі, зеркала, стакан з вадой і кальцо абручальнае. Ну і глядзелі ў гэта кальцо і там паказалася… паказаўся жаніх. Гэты жаніх… Доўга няможна было глядзець. Як задзержысся далей ужо, дык ён можыць… нешта зрабіцца тады… Вот і ён тады… нада закрываць ужо, гэта самае, зеркала і… каб болей нічога не паказалася, бо там бывае страшнае. Ну і тады гэта можыць быць твой жаніх. І я як…
А я як варажыла тожа з гэтым зеркалам, дык мне паказалась… мне паказалася: тры хлапцы стаялі: бацька, твой дзед, Чантарыцкі і яшчэ нейкі. Утраіх яны стаялі. І вот гэты самы бацька… Стаялі яны і… ён стаў такі, засмяяўся і сказаў: “Я ўсё-такі вас аперадзіў”. І тады гляджу стаіць гроб… І ў гэтым… Ён узяў адкрыўгэты гроб і лёг… у гэты гроб. Асталіся два толькі. Тады после гэтага ён памёр. После гэтага… гэты самы Чантарыцкі хацеў мяне замуж браць. Тады і было гэта… Ну… Але дзеці былі проціў… Каб не выходзіла замуж. І вот… так ён тожа памёр дзета ў маі месяцы: ці можа 5-га мая ці можа… Точна ня помню. Досіць, што бацька, твой бацька прыйшоў… і кажыць, што… “Маці, твой жаніх памёр”. Кажыць… Ну вот такое гаданне было. А трэці яшчэ нейкі быў… Гэнага ня помню. Ну, гэтых то двух добра было… І гэта ўсё прадсказанне збылося. У гэтым зеркале… У гэтым зеркале… у кальцэ… у гэтым кальцэ я ўсё відзела, во так во… І тады, гэта самае… еслі ўжо доўга глядзець, тады пачалі стукаць у вокны, дзверы… Прама такі во дух. Кажыцца, што хата разваліцца…
Запісаў у 2006 годзе студэнт І курса спецыяльнасці “беларуская філалогія” Акушэвіч Андрэй Аляксандравіч ў в. Даўгінава Вілейскага раёна Мінскай вобласці ад Рачыцкай Марыі Пятроўны (1939 г.н., беларуска, сярэдняя адукацыя, мясцовая).
“На куццю”
Жанр – варажба
Ну, вот на куццю збіраліся есці. Як гэта куцця? Гэта… Мм… Перад Калядамі гэта. Вегілія ці як гэта па-польску? І вот усё тое, што было на стале бралі па трошкі, лажылі пад падушку і тады сасніцца. І тады сасніцца жаніх. То можа бывае, што пера… А тады яшчэ лажылі, бралі ваду ставілі, лажылі дзве палачкі на гэту ваду. І вот тады сніцца, што прыходзіць… пераходзіш чэраз гэту кладку. Рака і кладка гэта. Пераходзіш праз гэту кладку. І тады, гэта самае, як пярэйдзеш, значыць выйдзеш замуж, а як не пярэйдзеш, астанешся на гэтым баку… Мне было, што я перайшла гэту кладку… на другі бок… Тады пайшла замуж за Лазар. Ну і ўсё…
Запісаў у 2006 годзе студэнт І курса спецыяльнасці “беларуская філалогія” Акушэвіч Андрэй Аляксандравіч ў в. Даўгінава Вілейскага раёна Мінскай вобласці ад Лазар Ядвігі Казіміраўны (1941 г.н., беларуска, пісьменная, мясцовая).
“А на Андрэя…”
Жанр – варажба
А на Андрэя сеялі калапні. Около трох калодзец нада было пасеяць калапні. І тады казаць:
На святога Андрэя
Калапенькі сею,
Хачу знаці,
З кім у пары стаці.
Ну і нада… паабегчы тры калодцы гэтыя, і ні з кім не гаварыць, і легчы спаць. І тады сасніцца табе жаніх той. За каторага выйдзеш, у пары будзеш.
Заўвагі збіральніка: калапні – каноплі.
Запісаў у 2006 годзе студэнт І курса спецыяльнасці “беларуская філалогія” Акушэвіч Андрэй Аляксандравіч ў в. Даўгінава Вілейскага раёна Мінскай вобласці ад Лазар Ядвігі Казіміраўны (1941 г.н., беларуска, пісьменная, мясцовая).